Nuestra tienda - A nuestra botiga

1 oct 2008

Con o beneplazito de l'Onset


Escrito de l'Onset,miraz a suya pachina http://onsera.blogspot.com/


"En zagueras leyendo muitos articlos, opinions, treballos y documentos sobre l'aragonés y d'a custión lingüistica aragonesa, se i bei diferens posturas, beluna enfrontinata de tot con as demás y parix que irreconziliable.
I hai bel periodico (se leiga El Ribagorzano) y bel grupo más que consideran que un modelo estándar de luenga sería a fin d'as diferens bariedaz güe parlatas y o que cal fer ye dixar que as parlas bibas continen como son -prozeso íste que sería a desaparixión d'a luenga en un plazo prou curto-.

Beigamos que os andaluzes (cubanos, archentinos, canarios, murzianos...) por escribir en castellano estándar no han perdito a suya dizión, toz dizen encara /muhé/ en cuenta de mujer u os cubanos dizen /muhel/. Toz dos continan emplegando a suya bariedá encara que ye de dar que si escriben TOZ escribirán mujer y no pas atras formas.

Ye de contar que si en castellano no existise un modelo culto, ye dezir, un estándar, cadagún escribiría mujer como lo prenunzia u le sonase. Si no en qué castellano se publicarían os periodicos, en o d'España (d'Andaluzía?, de Castilla?, de Canarias?, de Murzia?...), de Venezuela?, de Perú?, d'Archentina?, de Paraguai?... D'án? y os papels instituzionals?, o Boletín d'o Estato?, a literatura?...

Si ya dende o sieglo XIX tenésenos un modelo estándar ta l'aragonés, güe en Estadilla en cuenta de dezir ba subí dirían ba puyá (como se i feba serbir ta par d'alabez), en o Semontano en cuenta de sobir dirían puyar, u en Pandicosa en cuenta de castellanizar he subito dirían he puyato. Ixa sería a realidá, pero agora a realidá ye bien diferén: toz os fabladors han tenito -y encara tienen- o castellano exclusibamén como modelo culto y referenzial.

Prou que una koiné cal fer -la siguindo criterios zientificos y mirando de reflexar en ixe modelo, en a mida que se pueda, a totas as bariedaz d'a luenga (atra custión ye si caldría treballar con paraestándars). Fer una koiné en o caso de l'aragonés ye, en muitos casos, desfer-se d'os castellanismos que campan por a luenga biba como fongos d'agüerro, ye dezir, recuperar l'aragonés puro y chenuino que s'ha parlato dica no fa guaire en l'Alto Aragón.

A realidá, contino, ye que totas as parlas altoaragonesas que conforman a luenga aragonesa, son, en gran mida, castellanizatas u mesmo en bel caso han estato sustituitas por o castellano. Iste prozeso, en bels 10, 15 u 20 años, será consumato de tot y no en quedará ni un sacre d'as parlas altoaragonesas, ye dezir, de l'aragonés. Por exemplo, en o Semontano de Balbastro yera común, dica os años 50 d'o pasato sieglo, emplegar parolas como forato, güello, fez, guaire, feito, etz. en muitos casos istas parolas han desaparexito de tot y buena cosa de chen ya no las conox. De continar ixe camín no'n quedará ni res.

Muitos d'ixos que esfienden ixas posturas charran de "lenguas pirenaicas" (Fonz u Estadilla no son en o Perineu y bi parlan aragonés, u no?), "lenguas aragonesas" o "hablas altoaragonesas " cuan mesmo chen como Alvar u Zamora (y a Universidad de Zaragoza dica fa poco tamién) parlan de l'aragonés como un conchunto omochenio, encara que lo consideren un dialecto d'o latín y d'o catellano de bez, y no pas de cuatre parlas aislatas como se gosa fer agora.Una linia ixa de divide et impera que a pur de repetir-la tiene zierta azeptazión.

Pregunto, qué luenga no s'estandarizato? Qui creiga que ista luenga ba a sobrebibir publicando un libro por año en una bariedá d'aragonés, editando un programa de fiestas, fendo bella presentazión d'un libro y metendo un nombre aragonés a una botiga (y en pagas d'ixo sin amostranza reglata), que ubra os güellos.En beras, dan ganas de plegar e ir-se-ne ta bien lexos, ta una isla perdita en o mar an que nomás bi aya paz y armonía.

Estándar u muerte."

1 comentario:

  1. No sé si t'arribó l'atro comentario que fize. T'agradexco que faigas difusión d'o blog y d'o que escribié y prou que puez copiar-lo u fer o que te pete (no boi a cobrar dreitos d'autor ni feré como a SGAE, jejeje). A plantar fuerte.

    ResponderEliminar

Se respetuoso con tus comentarios.
No se publicarán si el autor no está debidamente identificado.
Gracias