Nuestra tienda - A nuestra botiga

31 oct 2012

Nuei d'Almetas


NUEI D'ALMETAS D'ARAGON L'ORIXEN DE HALLOWEEN
 Fuellas d'informazión d'o Consello d'a Fabla Aragonesa, lum. 182 (nobiembre-abiento 2007), p. 18
AS CALABERAS por  Chusé Antón Santamaría Loriente

O costumbre de fer calaberas a bispra de Toz os Santos también esistiba en Ayerbe y redolada. Me remero que de bien chicorrons, rematando as añadas 50 y prenzipios de os 60, os mozetes –á lo menos os de O Lugaré, que ye a parte más antigua de a poblazión– con os primers fríos setembrinos y con as primeras fosqueras de l'agüerro ya atisfábanos por os ortals de a costera de a Fuen d'os tres Caños y por a Canal á bier si i eba bella carabaza d'ixas de rabiqué. Ye berdá que as carabazas en as casas de labranza se gosaban empleyar pa fer calderadas pa os tochins y as pirinas y, si se confitaban, pa fer os famosos empanadicos; pero tamién ye berdá que muitos dueños y dueñas de os güertos –que ya eban dau de sí todo o que podeban en o berano– no paraban cuenta más que de as cols y de os cardos, y dixaban que os yerbazos, con os primers refriors, prenzipiasen á enronar todo y tamién a carabaza, tan deseyada, que  engordaba poquet á poquet, pa goyo nuestro. Si l'añada yera faborable y a coyuntura propizia, nusatros  furtábanos a carabaza eslexida e ixa tarde de o 31 d'otubre nos pasábanos buenos ratetes esperpizando-la por adintro –que buen treballo nos costaba– con as pocas y malas ferramientas que tenébanos. Cal dezir que todo isto se feba á escondimuestras de os padres y bezinos, pues ixo de que os mozetes friquiasen pretando fuego á bella cosa yera motivo  de carraños u d'una buena soba por os periglos de as leñeras, de os pallars, si se debantaba una airera y s'abentaban as purnas.
Asinas pues, con a carabaza bien á propio, con güellos, naso y boca –foratos que si a corteza yera dura tamién costaban asabelo– aguardábanos as primeras oscurinas pa meter-la en una esquina, en o cobalto d'un paretazo, con a bela dentro pa que iluminase a calabera –á bezes no tenébanos un cabo i bela y metébanos un troz de tieda–y por allí amagaus en os branquils de as puertas aguardábanos que pasase bella muller –si yera una loleta muito millor– pa bier cómo s'espantaba.
Pa desesperazión nuestra, os pocos u pocas que trachinaban por o callizo, u no paraban cuenta u no feban gota i caso. O que sí se feba en as casas con todas as de a lei y seriedá –á lo menos en a mía– por parte de mama, yera meter en a mesa u en una mesilla, as fotos de os familiars, de a parentalla más zercana; y á man una bela enzendida d'ixas marrons que gosaban fer-sen en as casas con a zera de as abellas. A bela ardeba toda a Nuei de as Animas, nuei en a que os creyens catolicos s'alcuerdan de os suyos muertos. Se pensaba que en ixas oras os defuntos podeban besitar as casas suyas y ixos rituals feban buena onra pa conduzir, si yera o caso, as almas perdidas –almas en pena– que saliban de o purgatorio y que as luzes y as orazions podeban fazilitar que engalzasen, prezisamén, a luz eterna. Si se consumiba toda a bela yera a confirmazión de que o biache eba rematau bien.
Agora que iste biello costumbre s'ha mercantilizau con o nombre de Halloweeen mercando disfrazes y carabazas en os zentros comerzials y con as añadienzas de bruxas, demonios  y monstruos en a fiesta, uno piensa que todo ye un negozio y como zeribatos presumimos d'un costumbre importau sin parar cuenta que ya lo tenébanos en casa. Amás, agora, de todo ixe costumbre se fa un chuego: disimular, negar, no dezir as cosas bien plateras. Nusatros, mesmo siendo unos crianzons y sin querer aterrorizar, recordábanos que somos en a tierra y que tendremos que pasar un día ta l'atro lau, y que no nos cal acarrazar-nos á os biens, á os espazios bitals, como ixas almas en pena.
En Don Juan Tenorio, a famosa obra de tiatro que s'ambienta en istas calendatas, don Juan ye un descreído, un matután, un farute posmoderno. En i hai á muntons siempre y en istos tiempos más.  Pero en iste mundo en o que bibimos nos ye menister muita más chen como doña Inés: candida, inozén, que busca o eterno, que engancha a eternidá en cada inte que pasa; que tiene os güellos bien ubiertos –no s'engaña ni nos engaña– pa bier o drama que ye ista bida nuestra.
"Chusé Antón Santamaría Loriente"

1 comentario:

  1. Hoy en las calles de Paris han pasado ya por las casas, al oscurecer, los niños disfrazados en calabazas y esqueletos. Piden caramelos, y si no se les dan echan mala suerte ... riéndose como críos que son. Para evitar eso, el 31 de octubre se suele comprar algunos caramelos para repartirlos entre todos estos chiquillos. ¡ Cuidado con los dientes ! María-Teresa

    ResponderEliminar

Se respetuoso con tus comentarios.
No se publicarán si el autor no está debidamente identificado.
Gracias